یک ایران سر سفره رمضان (+عکس)

 این کوتاه‌ترین تعریف از طرح اطعام مهدوی است که از اولین روزهای ماه مبارک رمضان، در همه شهرهای کشور اجرایی شده است؛ طرحی که تلاش می‌کند در تمام طول این یک ماه، نیازمند و محرومی نباشد که دست و دلش از رسیدن لحظه اذان و خالی بودن سفره افطار خانواده‌اش بلرزد.

برای همین است که اگر این روزها در کوچه پس‌کوچه‌های شهر و محل‌تان قدم زدید و عطر غذایی دل‌انگیز به مشام‌تان رسید، تعجب نکنید! احتمالا شما از کنار یکی از این آشپزخانه‌ها عبور کرده‌اید.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بوی پیاز داغ و برنج آبکش شده‌، از همان ۸ و ۹ صبح اوج می‌گیرد؛ قرار است آن‌قدر جا بیفتد که طعم هیچ‌کدام از این غذاها، از ذهن روزه‌داران محروم و نیازمند شهر نرود. خوبی‌اش این است به همان‌اندازه که خیر و داوطلب برای تهیه ارزاق و کمک مالی و در اختیار قرار دادن آشپزخانه برای اطعام مهدوی هست، داوطلبانی برای آشپزی هم حاضر شده‌اند.

از کارمندان مراکز نیکوکاری هر شهر تا مادران و مادربزرگ‌هایی که برای پخت غذا در ابعاد بزرگ و سنگین اعلام آمادگی می‌کنند؛ از چلو گوشت‌هایی که طعم‌شان خاطره‌انگیز می‌شود تا زرشک‌پلو با مرغ‌های اعلا و حتی برنج‌های ترکیبی که مثل لوبیا‌پلو و عدس‌پلو که گاهی از هرچه چلوگوشت است، بیشتر به جان و دل روزه‌داران می‌چسبد.

کمی که از ظهر می‌گذرد، جمع اهالی آشپزخانه جمع می‌شوند؛ از تنومندان برای جابه‌جایی دیگ‌ها تا نوجوان‌ترها که در مرحله بسته‌بندی غذاها، سنگ‌تمام می‌گذارند.

آخرش هم نوبت به جوان‌ترها و راننده‌های حرفه‌ای است که خودشان را برای مسیر پر از چاله و دست‌انداز مناطق حاشیه‌ای شهر آماده کنند تا به موقع به وقت افطار برسند؛ تا مبادا غذایی برگردد، بامیه‌ای له شود و فلاسک چایی، سرریز شود. همه‌چیز باید در بسته‌بندی‌های شکیل و قشنگ به دست خانواده‌ها برسد؛ شبیه به یک ضیافت!

سفره افطار ۱۰۰۰نفری

به اسم، راحت است اما پای عمل که می‌رسد، پخت هزار‌پرس وعده‌غذایی برای هر روز، همت عظیمی می‌خواهد که تنها از توان عده‌ای خاص برمی‌آید؛ افرادی که مناسبتی نمی‌آید و نمی‌رود که قدمی برای آدم‌های نیازمند شهرشان برندارند. دیگر ماه رمضان که جای خود دارد: «راستش را بخواهید، همه‌چیز محدود به شنیده‌هایمان نیست چرا که سال‌های گذشته، ما خودمان چند روزی از ماه رمضان را در در مناطق محروم و کنار خانواده‌های نیازمند گذراندیم. روزهایی که می‌دیدیم چطور صبح را با زبان روزه غروب می‌کنند و در هنگام اذان، سفره افطارشان، غذای چشمگیری برای قوت روز بعدشان ندارد.» این را محمدرضا یوسفی، مسؤول مرکز نیکوکاری امام‌رضای ایلام می‌گوید که تجربه‌هایش در طول سال‌های گذشته نشان می‌دهد افراد محروم در مناطق روستایی و حاشیه‌ای استان ایلام، ماه رمضان‌های سختی را می‌گذرانند و حالا با طرح اطعام مهدوی، کمی از سختی‌اش برایشان کم می‌شود: «با بررسی‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی که توسط مراکز نیکوکاری شهر صورت گرفته است، روزانه هزار پرس وعده افطاری برای این افراد پخته می‌شود و به دست‌شان می‌رسد.» انگار که همه افراد شهر، بر سر یک سفره افطار هزار نفری نشسته باشند. برای همین است که این روزها، هرروزش، عطر یک غذا از برخی نقاط شهر به مشام می‌رسد؛ از آن عطر و بوهایی که با دیگر روزهای سال فرق دارد. حالا آقای یوسفی و دوستان‌شان، صبح تا غروب ماه رمضان‌شان را در آشپزخانه‌ها می‌گذرانند: «راه‌اندازی یک آشپزخانه، طبخ غذا و توزیع آن بین نیازمندان، اتفاق عجیبی برای یک مرکز نیکوکاری نیست اما ماه رمضان با همه وقت‌های دیگر آن فرق می‌کند.» یک آشپزخانه موقت که مدت زمان برپایی‌اش بیشتر از هر وقت دیگر است: «مثلا گاهی روز اربعین، یا نهایتا چند روزی در ایام فاطمیه این آشپزخانه‌ها را بنا می‌کنیم اما سرپا نگه داشتن آشپزخانه‌ای برای یک بازه زمانی یک ماهه، تجربه کمی سخت اما شیرینی است که حتی نوع غذاهای آن هم با ماه‌های دیگر فرق می‌کند.» مثلا اساسی‌ترین فرقش این است که وقت‌های دیگر، خبری از بساط پخت زولبیا و بامیه نیست اما این روزها خوراکی‌های محبوب و مرسوم افطاری، پای ثابت این آشپزخانه‌هاست.

آشپزخانه‌ های متبرک

حالا پای این آشپزخانه‌ها از مساجد و حسینیه‌ها، به خانه‌های مردم هم رسیده است. خانه‌هایی که گاهی دیگ و ابزار و وسایل آشپزی برای چنین جمعیتی به سختی در آن جا می‌شود اما بالاخره می‌شود. این جریانی است که طرح اطعام مهدوی در ایلام، بوشهر و دیگر شهرهای کشور به‌وجود آورده است و هر بار یکی از خانواده‌ها، داوطلب می‌شود آشپزخانه کوچک خانه‌شان بشود آشپزخانه چنین طرح بزرگی. آقای صفری، مسؤول مرکز نیکوکاری کریم اهل بیت(ع) بوشهر می‌گوید که داوطلب شدن و به‌عهده گرفتن مسؤولیت‌ها برای پیشبرد چنین هدفی، خیلی قانون و قاعده مشخصی ندارد؛ آن‌قدر که هر روز با ایده متفاوتی از خیرین روبه‌رو می‌شوند. یکی از این ایده‌ها هم در اختیار گذاشتن آشپزخانه خانه‌شان است: «نیت کردم که دیگ و ظرف و آشپزخانه افطاری امروز با من باشد؛ خانمم هم دستپختش حرف ندارد.» و همین تماس کوتاه خیر است که باعث می‌شود تیمی چند نفره، راهی خانه وقف‌شده بروند و بساط آشپزی‌شان را آنجا به راه بیندازند.

به وقت افطار

مناطق حاشیه‌ای ایلام، خیلی شبیه جایی برای زندگی به‌نظر نمی‌رسد. تعداد خانه‌هایی که نما دارند به اندازه انگشتان یک دست هم نمی‌رسد. بچه‌های قد و نیم‌قد در کوچه‌ها می‌دوند و گاهی با دویدن‌هایشان خاک را بلند می‌کنند؛ خاکی که خودشان را هم به سرفه می‌اندازد اما به هوای خوردن یک لیوان آب هم به داخل خانه نمی‌روند. آنها چشم‌انتظار آدم‌هایی هستند که هرشب، همین‌ موقع‌ها و نیم‌ساعتی قبل از اذان مغرب، خودشان را به این محله می‌رسانند و غذای افطاری را بین این بچه‌ها و خانواده‌هایشان پخش می‌کنند. زمزمه‌هایی بین بچه‌ها جریان دارد؛ انگار حدس غذای امشب، تبدیل به سرگرمی هرروز‌‌شان شده است: «مددجویان کمیته امداد و بسیاری از نیازمندان ایلام، در این مناطق زندگی می‌کنند؛ کسانی که توسط مراکز نیکوکاری شناسایی شده‌اند و همیشه در لیست کمک‌های خیرین استانی هستند و فراموش نمی‌شوند.» و حالا نیم ساعت مانده به اذان که خودروها یکی یکی از راه می‌رسند؛ خودروهایی که صندلی‌ها و صندوق‌هایشان پر از غذاهایی است که باعث می‌شود یک یا چند نفر از بچه‌ها، برنده حدس‌بازی غذای افطار امشب باشند.

نان داغ و تازه

صفر تا صد ماجرا، مردمی است؛ این را محمد دهرویه، معاون توسعه مشارکت‌های مردمی کمیته امداد استان تهران می‌گوید که معتقد است هیچ دخالتی از سمت سازمان‌ها و نهادهایی مانند کمیته امداد برای برپایی این آشپزخانه‌ها وجود ندارد: «هرچه هست، همت مردمی است که دلشان نمی‌خواهد ماه رمضانی بیاید و برود و کاری از پیش نبرده باشند.» اما انگار اوضاع تهران کمی متفاوت‌تر است. در شهر تهران بیشتر از ۱۰۰ حسینیه‌ و مسجد است که آشپزخانه‌شان برای یک ماه کامل، محلی برای پخت غذای روزه‌داران می‌شود. آشپزخانه‌هایی که بعد از روزهای سکوت و بی‌خبری، یک ماه تمام، عطر خوش قورمه‌سبزی‌های خوش‌رنگ و لعابی را بلند می‌کنند که اغراق نیست اگر بگوییم نظیرش در کمتر آشپزخانه‌ای پیدا می‌شود: «می‌دانید چرا؟ چون همه‌چیز با بهترین کیفیت و از آن مهم‌تر با بهترین نیت تهیه می‌شود؛ حتی نان سفره افطار که در همین آشپزخانه‌ها پخته می‌شود و داغ به دست‌شان می‌رسد.» نان تازه برای اهالی نیازمند منطقه شهریار تهران است؛ آشپزخانه‌ای که در سوله‌ای ۸۰۰ تا هزار متری بنا شده است و با دستگاه پخت نانش، نان تازه لواش را داغ داغ به دست روزه‌داران محروم می‌رساند؛ سوله‌ای که به همت بچه‌های جهادی منطقه بازسازی شده و شکل و شمایل یک آشپزخانه به خودش گرفته است: «بعد هم آن را تقسیم‌بندی کردیم؛ عده‌ای مسؤول پخت برنج هستند؛ خانم‌های داوطلب، خورش‌ها را آماده می‌کنند و عده‌ای دیگر هم پای دستگاه پخت نان می‌ایستند و نان تازه می‌پزند.» این را عزیز شاکری، سرپرست کمیته امداد شهرستان شهریار می‌گوید که با همت او و دیگر اعضای گروه‌های جهادی منطقه، یکی دو ساعت قبل از افطار، غذاها را به مساجد و پایگاه‌های بسیج می‌رسانند تا برود و به دست مددجویان کمیته امداد منطقه برسد.

بماند برای سال بعد

ایلام و بوشهر و تهران ندارد. بساط آشپزخانه‌های اطعام مهدوی تا چند روز دیگر جمع می‌شود؛ آشپزخانه‌هایی که حال و هوایشان با هر مناسبت دیگری فرق داشت. همه افراد حاضر در آشپزخانه با زبان روزه پای گاز می‌ایستادند و برای هزار نفر غذا درست می‌کردند. انگار همین برای متفاوت بودنش کافی است اما احتمالا خاطره وعده‌های افطاری که از همین آشپزخانه‌ها به سفره اهالی حاشیه‌ای شهر، یتیمان و نیازمندان رسیده بود، از خاطر هیچ‌کس پاک نمی‌شود.

خیرین همیشه حاضر

ایلام استان کوچکی است اما دایره محرومانش به اندازه جغرافیای استان، کوچک نیست؛ برای همین است که کمک‌رسانی به محرومانش بدون کمک خیرین تقریبا نشدنی است. البته که خیرین همیشه بوده‌اند؛ از اولین روزهایی که فراخوان‌ها در فضای شهر و فضای مجازی دست به دست می‌شود تا نیمه‌های ماه رمضان که خیری ناشناس از راه می‌رسد و گاهی همه هزینه‌های باقیمانده را تقبل می‌کند. آقای یوسفی که سال‌هاست در این حوزه فعالیت می‌کند، می‌گوید که تقریبا بدون حضور خیرها، هیچ‌کدام از این طرح‌ها، ایده‌ها و برنامه‌ها پیش نمی‌رود؛ خیرهایی که از همان اول کار خیال ما را راحت می‌کنند: «البته که تعداد محرومان و نیازمندان ایلام، از تعداد خیرینش خیلی بیشتر است؛ آن‌قدر که لازم است به‌جز خیرین محلی، خیرینی از سراسر کشور هم در این طرح‌ به ما کمک کنند.» خیرینی که گاهی بدون هیچ پیش‌مقدمه‌ای، مبالغی را به حساب مراکز نیکوکاری واریز می‌کنند و گاهی هم خودشان همت می‌کنند و اقلامی مثل گوشت‌، برنج‌، رب و... را به تیم اجرایی اطعام مهدوی می‌رسانند.

 

نرگس خانعلی زاده - جامعه / روزنامه جام جم

منبع: جام جم آنلاین

کلیدواژه: روز اکرام افطار نیکوکاری خیرین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۸۱۰۴۰۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بر سر سفره بزرگ فقهی، کلامی و عقلی امام صادق (ع)نشسته‌ایم

حضرت امام صادق(ع) در طول دوران امامت‌شان و در سخت‌ترین شرایط سیاسی و اجتماعی، ضمن حفظ و تقویت جایگاه شیعیان با فعالیت علمی بی‌نظیر، به حفظ و حراست از احکام الهی و دستورات قرآن و سنت نبوی پرداختند.
   به مناسبت سالروز شهادت ایشان و برای آشنایی بیشتر با تلاش‌ها و خدمات ماندگار علمی امام صادق(ع)، با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین حسینی قمی، استاد حوزه قم کشور گفت‌وگو کرده‌ایم و نکات جالبی درباره زندگی ایشان و نیز تاثیر فقه شیعه و اهل سنت از آن حضرت مطرح شده است.  شرایط و زمانه امام صادق(ع) چگونه بود که بیشترین روایات نقل‌شده در منابع روایی ما از این امام بزرگوار است؟ به تعبیر دیگر چه شرایطی وجود داشت که ایشان فعالیت‌های علمی را در اولویت قرار دادند؟ بنده در پاسخ به این پرسش چند نکته را متذکر می‌شوم. نکته اول؛ عبارتی را شیخ مفید در کتاب ارشاد خود دارند و می‌دانید این عالم بزرگوار هزار سال قبل زندگی می‌کرده‌ و ارشاد هم از بهترین آثار ایشان است؛ ایشان این تعبیر را آورده است: لم ینقل عن احد من اهل بیته ما نقل عنه فان اصحاب الحدیث قد جمعوا اسماء الرواه عنه من الثقاه فکان اربعه آلاف رجل. یعنی تعداد روایاتی که ما از امام صادق(ع) داریم از هیچکدام از ائمه دیگر نداریم. وقتی راویان مورد وثوق ایشان را جمع‌اوری کرده‌اند حدود ۴هزار نفر می‌شوند. گاهی گفته می‌شود امام صادق(ع) ۴هزار شاگرد داشتند که این تعبیر دقیق نیست؛ شاگرد به این معنا نیست که مانند امروز که مثلا جلسه درس مراجع و علما برپا می‌شود و چند صدنفر و گاهی هزار نفر شاگرد دارند آن حضرت هم در آن واحد ۴هزار شاگرد داشته باشند؛ تعبیر شیخ مفید دقیق است که فرموده ۴ هزار راوی؛ یعنی ممکن است فردی دو روایت از امام اخذ کرده و به شهر و دیار خود برگشته باشد و آن را به مردم بیاموزد.  خدا رحمت کند مرحوم عطاردی که مسند ائمه(ع) را نوشته است؛ برای فهم عظمت کاری که امام صادق(ع) کرد خوب است بدانیم براساس آماری که مرحوم عطاردی آورده است، می‌توان به دست آورد که هر کدام از امامان از امام مجتبی(ع) تا امام عسکری(ع) چند روایت دارند. از امام مجتبی(ع)، هزار و ۱۸۷ حدیث داریم؛ از  امام حسین(ع) دوهزار و ۴۵۲ حدیث؛ از امام سجاد(ع)، هزار و ۶۶۱ حدیث؛ از امام باقر(ع)، ۹هزار و ۵ حدیث و وقتی به امام صادق(ع) می‌رسیم می‌بینیم از ایشان ۳۸هزار  و ۶۰۰ حدیث وجود دارد. آقا موسی بن جعفر ۳هزار و ۵۵ حدیث؛ امام رضا(ع) ۲هزار و ۶۶۳ حدیث، امام جواد(ع) ۹۳۶ حدیث و کمترین روایت از امام هادی(ع) با ۵۲۰ و امام عسکری(ع) با ۵۲۱ حدیث. مجموع این روایات ۶۰هزار و ۶۰۰ حدیث است و جالب اینکه از این تعداد، روایات امام صادق(ع) بیش از ۳۸هزار حدیث است. این آمار نشان می‌دهد که ائمه(ع) از امام مجتبی(ع) تا امام عسکری(ع) فقط ۱۳هزار روایت دارند در حالی که از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) بیش از ۴۷هزار روایت داریم و این نشان می‌دهد در فرصتی که امام پیدا کردند به احیای علوم دینی پرداختند. آمار جالب دیگر اینکه جمعا مسند آقای عطاردی ۴۲ جلد است که ۲۲ جلد آن فقط مختص امام صادق(ع) است. نکته دوم؛ حیات علمی امام صادق(ع) نتیجه و اثر خود را بعدا ظاهر کرد؛ حسن بن علی الوشاء که از اصحاب امام کاظم(ع)، امام رضا(ع) و امام هادی(ع) است می‌گوید من وقتی وارد مسجد کوفه می‌شدم ۹۰۰ حلقه درسی می‌دیدم که می‌گفتند حدثنی جعفر بن محمد(ص) یعنی فقط از امام صادق(ع) روایت نقل می‌کردند. مرحوم کلینی در کافی نوشته است امام صادق(ع) فرمودند من در آستانه شهادت پدرم در کنار بستر پدرم بودم؛ امام باقر به من سفارش کردند: یا جعفر اوصیک باصحابی خیرا؛ یعنی مراقب اصحاب من باش؛ و امام صادق(ع) به پدر فرمودند نگران نباشید والله من آنان را رها نمی‌کنم و کاری می‌کنم که اگر یک شیعه در یک شهر بود نیاز به سؤال از احدی نداشته باشد و واقعا این هنری است که این دو امام به خرج دادند. نکته سوم؛ شیخ مفید باز در ارشاد تعبیری دارد و آورده است شیعه قبل از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) حتی مناسک حج و حلال و حرام را به خوبی نمی‌شناختند و ائمه قبل هم فرصتی برای تبیین احکام نداشتند و یا مردم به آنها مراجعه نمی‌کردند و اولین دورانی که ائمه(ع) فرصت یافتند همین دوران است. بد نیست داستانی شنیدنی را برای عظمت کار امام باقر(ع) و امام صادق(ع) بیان کنم؛ زمانی از طرف پادشاه حجاز برای آیت‌الله العظمی بروجردی هدایایی فرستاده بودند؛ ایشان فرموده بود من بنا ندارم در زندگی هدایایی از سوی سلاطین بپذیرم و فقط مصحف (قرآن) را پذیرفتند و مابقی هدایا را نپذیرفتند و چون باید در عوض این هدیه، هدیه‌ای می‌دادند با زیرکی تمام روایتی را برای پادشاه عربستان فرستادند؛ در نامه خود نوشته بودند: ارسلت الیک حدیثا طویلا؛ برای تو حدیثی طولانی فرستادم؛ این حدیث اگر همه مناسک حج را نداشته باشد بیشتر مناسک حج را در خود دارد؛ هنر ایشان این بود که روایت را از وجود مقدس امام صادق(ع) نقل کرده بودند؛ ممکن است پرسیده شود مگر اهل سنت خودشان روایات حج را نداشتند که ایشان باید از امام صادق(ع) روایتی نقل کنند؛ نکته ظریف این است که ایشان این حدیث را از منابع دست اول اهل سنت یعنی صحیح مسلم نقل کرده بود. آیت‌الله بروجردی خواسته بود به آنها بفهماند اگر شما امروز مناسک حج را دارید به برکت روایات امام صادق(ع) است. لذا در مناسک حج و احکام آن با اینکه ۱۸ عمل وجود دارد اختلاف فتاوا بین شیعه و اهل سنت بسیار کم است چون مناسک حجشان را از امام صادق(ع) گرفته‌اند. تعبیری دارد آقای اسد حیدر از نویسندگان عرب‌زبان شیعه که شاید مفصل‌ترین کتاب را در ۵ جلد در مورد زندگانی امام صادق(ع) نوشته است؛ او می‌گوید: کان بیته کالجامعه الکبیره؛ خانه امام صادق(ع) مانند دانشگاه بزرگ بود. یکی از کارهای امام تربیت شاگرد در رشته‌های تخصصی بود که امروز توجه به تخصص رسم شده است؛ در توحید هشام بن حکم، در فقه زراره، در کلام مؤمن الطاق و ...تربیت شده بودند.   نکته چهارم؛ مرحوم حاج آقا بزرگ تهرانی در الذریعه، بیش از ۲۰۰ شاگرد از امام صادق(ع) نام برده است که بیش از ۷۴۰ کتاب نوشته‌اند و این خیلی مهم است؛ گاهی یک روایت فقهی مبنای صدها فتواست؛ مثلا  روایتی از امام(ع) در مورد شک و یقین داریم که فرمودند: لا تنقض الیقین بالشک. همین تعبیر کوتاه منشا صدها فتواست. حالا ۲۰۰ صحابه بیش از ۷۴۰ کتاب تالیف کرده‌اند. برای اینکه بدانیم دیگران هم سر سفره امام صادق(ع) مهمان بوده‌اند، ابن ابی الحدید که از شارحان برجسته نهج‌البلاغه است در جلد اول بحث جالبی دارد و می‌گوید همه پیشوایان چهارگانه اهل سنت با واسطه یا بی واسطه از شاگردان امام صادق(ع) هستند. ابوحنیفه شاگرد بی واسطه بوده است. نکته پنجم؛ آلوسی در تفسیر خود آورده است که ابوحنیفه افتخار می‌کرد که شاگرد امام صادق(ع) بوده است و فریاد می‌زد که اگر من در آن دو سال محضر امام صادق نبودم نابود شده بودم: لولا السنتان لهلک نعمان. شافعی و احمد حنبل هم با واسطه شاگرد امام هستند. تعبیری مالک(رئیس فرقه مالکی) دارد که خیلی جالب است؛ او می‌گوید: والله چشمی ندیده و گوشی نشنیده و به ذهن کسی خطور نکرده است که در زهد و فضل و عبادت و ورع، برتر از جعفر بن محمد باشد. بنابراین نه تنها شیعه مدیون امام صادق(ع) است بلکه پیشوایان اهل سنت هم مدیون ایشان هستند. آیت‌الله آصفی مقاله مفصل و زیبایی در مقدمه لمعه دمشقیه مرحوم کلانتر دارد؛ من از اینجا نقل می‌کنم؛ وی از ابن حجر نقل کرده است؛ بسیاری از علوم را مردم از امام صادق(ع) استفاده کرده‌اند و یک یک پیشوایان اهل سنت را نام برده است؛ شهرستانی در ملل و نحل در مورد امام صادق(ع) دارد که ایشان علم و حکمت و زهد زیادی داشتند. جاحظ با اینکه فرد متعصبی در قرن سوم است تعبیر عجیبی در مورد امام(ع) دارد؛ او می‌گوید علم و فقه جعفر بن محمد دنیا را پر کرده بود و ابوحنیفه از شاگردان اوست. نکته ششم؛ آیت‌الله آصفی از ذهبی در میزان الاعتدال نقل کرده است که اگر ما بخواهیم روایات بزرگان شیعه را از اسناد روایات حذف کنیم چیزی جز اندکی باقی نخواهد ماند و مجموعه‌ای از آثار پیامبر(ص) از بین خواهد رفت. همچنین آیت‌الله آصفی در مقدمه‌ای که ذکر شد از رجال کشی نقل کرده است که فردی به نام محمدبن معروف هلالی می‌گوید من در کوفه نزد امام صادق(ع) رفتم چون ایشان دو سال در کوفه بودند؛ به کوفه رفتم و خواستم خدمت ایشان برسم ولی دور ایشان آنقدر شلوغ بود که تا سه روز دستم به امام نرسید تا اینکه روز چهارم امام مرا در شلوغی جمعیت دیدند و راه باز کردند و خدمت ایشان رسیدم و تا نجف که به زیارت مرقد امیرمؤمنان(ع) رفتند محضر ایشان بودم. البته می‌دانید که قبر امیرمؤمنان(ع) برای شیعیان در دوره امام صادق(ع) مشخص شد. نکته هفتم؛ نکته مهم دیگر در زندگی آن امام تربیت شاگرد در رشته‌های مختلف تخصصی بود؛ مثلا ابان بن تغلب یکی از آنان است؛ مرحوم علامه شیخ محمدتقی تستری، صاحب قاموس الرجال در مورد ابان نوشته است او ۳۰هزار حدیث از امام صادق(ع) فراگرفت و به خاطر عظمت او همه حلقه‌های درسی در مسجدالنبی تعطیل می‌شد تا از محضر ایشان استفاده کنند؛ او از شاگردان امام باقر(ع) هم بود، امام باقر(ع) خطاب به او فرمود برو و در مسجد مدینه بنشین و برای مردم فتوا بده.  نکته هشتم؛ این نکته را عرض کنم که از مجموع اصحاب ائمه(ع) و ۴هزار راوی، برخی از آنان مجتهد بودند که یکی از آنان همین ابان بن تغلب است که امام باقر(ع) به ایشان فرمودند: اجلس فی مسجد المدینه و افت للناس. نکته ظریف در اینجا آن است که در دوره‌ای که خود امام باقر(ع) در مدینه حضور دارند به ابان می‌گویند که من دوست دارم تو به مسجد بروی و برای مردم فتوا بدهی؛ الان مراجع ما در دوره غیبت فتوا می‌دهند ولی در داستان ابان، امام(ع) حضور دارند و باز از شاگردشان می‌خواهند که فتوا بدهد؛ ذهبی که فرد خیلی متعصبی است در مورد ابان دارد: شیعی جلد صدوق لکنه مبتدع؛ او شیعی راستگو است ولی بدعت‌گذرا است و ما حرف‌های راست او را می‌گیریم و بدعت‌ها را به خود او وا می‌گذاریم که البته باید از ذهبی بپرسیم کدام سخن ابان، بدعت بوده است. این ابان وقتی از دنیا رفت امام صادق(ع) در شان او فرمودند: والله لقد اوجع قلبی موت ابان؛ امام قسم جلاله خوردند که به خدا قسم مرگ ابان قلب مرا به درد آورد. ببینید شیعه چقدر می‌تواند اوج بگیرد که امام درباره او بفرمایند مرگ او باعث شد تا قلب من درد بگیرد. از دیگر صحابه امام، هشام است که امام درباره او فرمودند: ای هشام تو همیشه مورد تایید روح القدس هستی. تعبیری هارون الرشید در مورد هشام دارد که جالب است؛ یک وقتی مناظره‌ای بین هشام و فرد دیگری در مجلس برامکه برگزار شد و هارون از پشت پرده مناظره را گوش می‌کرد و هشام در مناظره غلبه داشت؛ هارون بعد از این مناظره در مورد هشام گفت: لسان هشام اوقع فی نفوس الناس من الف سیف؛ تاثیر زبان هشام از هزار شمشیر بیشتر است. از دیگر شاگردان امام، محمدبن مسلم است که آیت‌الله خویی گفته است او بیشترین روایات را از امام نقل کرده است؛ زراره و برادرش هم از شاگردان آن امام بودند و مطلب دیگر در بیان عظمت امام صادق(ع) این است که بعد از وفات پیامبر(ص)، شعار حسبنا کتاب الله، زیاد مطرح شد و بیش از ۱۰۰ سال کتابت حدیث را منع کردند و از کارهای بسیار باعظمت امام این بود که به شاگردانشان توصیه کردند که روایات را بنویسند لذا ۷۴۰ کتاب از ۲۰۰ صحابه امام نوشته شد.  نکته نهم؛ باز از خدمات دیگر امام صادق(ع) که مرحوم آیت‌الله آصفی به آن پرداخته این است که در دوره امام صادق(ع) سؤالات زیادی از سوی مردم در زمینه کلام و فقه وجود داشت و همه هم خدمت امام و شاگردان ایشان نمی‌آمدند و سراغ ائمه اهل سنت می‌رفتند و آنها هم چون برای برخی از سؤالات پاسخی نداشتند رو به قیاس آوردند که امام صادق(ع) با این جریان مبارزه جدی داشتند؛ یکی از کارهای مهم امام مبارزه با قیاس بود؛ امام از ابوحنیفه پرسید که تو چطور فتوا می‌دهی و او گفت براساس کتاب و سنت و امام فرمودند اگر جواب را در کتاب و سنت نیافتی چه؟ و او قیاس را مطرح کرد؛ امام از او چند سؤال پرسید مثلا پرسیدند نماز مهمتر است یا روزه و او جواب داد معلوم است که نماز چون ستون دین است؛ حضرت پرسیدند اگر نماز مهمتر است چرا خانم‌ها در ایامی که از خواندن نماز معذور هستند بعدا نباید قضای آن را به جا بیاورند در حالی که باید قضای روزه را بگیرند؟ اگر قیاس درست باشد نماز که مهمتر است چرا نباید قضا شود ولی روزه قضا شود؟  امام صادق(ع) با جریان قیاس مبارزه زیادی کردند زیرا این جریان به قدری گسترش داشت که گاهی شاگردان نزدیک امام(ع) هم فریب این جریان را خوردند. در «من لایحضر الفقیه» شیخ صدوق بیان شده است که ابان بن تغلب در اوایل شاگردی امام خدمت ایشان می‌رسد و می‌پرسد: اگر  مردی یکی از انگشتان زنی را قطع کند، دیه او چقدر است؛ اگر دو انگشت را قطع کند دیه چقدر است؛ اگر سه تا چقدر و امام به ترتیب پاسخ دادند ۱۰، ۲۰ و ۳۰ شتر؛ او گفت اگر ۴ انگشت قطع شود و امام پاسخ دادند ۲۰ شتر در حالی که اگر قیاس مبنا بود باید ۴۰ شتر می‌شد. ابان خطاب به امام گفت که سبحان الله؛ ما در عراق که این سخن را می‌شنیدیم تصور می‌کردیم حرف شیطان است و آن وقت شما چطور می‌گویید ۲۰ شتر؟ امام به او نهیب زد که ای ابان تو از قیاس سخن می‌گویی در حالی که سنتی که با قیاس درست شود دین را نابود می‌کند و بعد هم امام(ع) علت اینکه برای قطع ۴ انگشت ۲۰ شتر دیه باید داده شود را بیان فرمودند. نکته دهم؛ نکته دیگر در بیان خدمات امام صادق(ع) رواج تفکر و اهمیت به عقل است؛ ما امروز بر سر سفره بزرگ فقهی، کلامی و عقلی امام(ع)نشسته‌ایم و پشت صحنه را نمی‌بینیم؛ شما مکاتب دیگر را در برابر مکتب امام صادق(ع) مقایسه کنید. کتابی را مرحوم آقای نجمی دارند به عنوان «سیری در صحیحین»؛ عزیزان مراجعه کنند تا بفهمند کسانی که از مکتب اهل بیت(ع) دور شدند چه چیزهای عجیبی نوشته‌اند؛ یکی از کارهای مهم امام صادق(ع) رواج علوم عقلی است.  مرحوم علامه مظفر در کتاب الامام الصادق(ع) از یکی از معاصرین خود از یکی از مجلات نقل کرده است که شیعه اولین کسانی بودند که مذهب خود را بر مبنای عقل تاسیس کردند. الان شما صحاح و سننن اهل سنت را ببینید؛ روایاتشان از نماز و روزه شروع می‌شود ولی مرحوم کلینی، کافی را با کتاب العقل و الجهل آغاز کرده است. دو جلد کافی، کتاب عقل و جهل است و به قضا و قدر و جبر و اختیار در بخش توحید پرداخته است و آن وقت شما این مطالب را با برخی روایات آنان مقایسه کنید که العیاذبالله برای خدا جسم قائل شدند و یکی از آنان در شب جمعه در منبر نشسته بود و گفت همینطور که من الان از منبر پایین آمدم خدا هم در روز قیامت از عرش خود پایین خواهد آمد. به هر حال از جمله خدمات آن حضرت گسترش علوم عقلی است.  ممکن است گفته شود که امام از روی ناچاری مجبور بودند که کار علمی رو بیاورند چون زمینه فعالیت سیاسی نداشتند و کسانی هم که قیام کردند با شکست روبرو شدند، پاسخ به این سوال چیست؟ غیر از سیدالشهداء(ع) که قیام به شمشیر کرده و به شهادت رسیدند هیچ امام دیگری این وضع را نداشتند و بنا نبود داستان کربلا در دوره هر امامی رقم بخورد و همه ائمه(ع) مانند ایشان شهید شوند؛ کربلا یکبار بود و برای بیداری جامعه هم لازم بود؛ در دوره ائمه(ع) از جمله امام صادق(ع) قیام‌هایی شد ولی ایشان همراهی نکردند با اینکه برای موفقیت آن‌ها و بعد از شهادتشان دعا و از آنان تجلیل کردند ولی در قیام دخالتی نداشتند و تشویق نمی‌کردند یا وقتی ابومسلم خراسانی آمد حاضر نشدند با او همکاری کنند.  این دوره دوره‌ای نبود که امام بخواهد وارد فاز نظامی و سیاسی شود؛ ۳۴ سال امامت این امام از سخت‌ترین دوران‌ها بود و خلفایی چون هشام و ولید یعنی جانیانی که روی جنایتکاران را سفید کردند حاکم بودند. البته بنی عباس در ابتدا سراغ شیعه و امام نرفتند ولی وقتی جای پای آنها محکم شد شروع به سختگیری به امام کردند که یکی از دوران‌های سخت دوره منصور دوانیقی بود.  معروف است که فردی خانمش را طلاق داده بود و برایش مسئله شرعی پیش آمده و می‌خواست از امام(ع) بپرسد ولی جرئت نداشت به خانه امام صادق(ع) برود زیرا اگر حکومت متوجه می‌شد او را می‌کشتند لذا لباس یک فرد دوره‌گردی را می‌پوشد و سبد خیاری را بر سر می‌گذارد و با این بهانه خود را به منزل امام می‌رساند و مسئله می‌پرسید. بنابراین این دوران دوره سختی بود لذا حیات علمی امام جلوه زیادی داشت. آخرین پرسش هم این است که تبیین زندگانی ائمه برای دوران ما درس و الگوست؛ برخی می‌گویند ما می‌توانیم به سیره علمی امام صادق(ع) رجوع کنیم و به جای درگیری سیاسی با کشورها، سراغ فعالیت و پیشرفت علمی و اقتصادی برویم، تحلیل شما چیست؟ امروز انقلاب بزرگی توسط یک فقیهی به ثمر رسیده است که ذره‌ای هوای نفس نداشت و برای خدا کار کرد و ما نمی‌توانیم بگوییم امروز دوره سکوت است و باید فقط کار علمی بکنیم؛ وقتی فقیه مسلمی که کسی در عظمت علمی و عرفانی او تردیدی ندارد قیام می‌کند و این نوع مباحث وجهی ندارد. گفت و گو از علی فرج زاده منبع: ایکنا (خبرگزاری بین‌المللی قرآن)